Ahlak Felsefesi (Etik) okuyun

Ahlak Felsefesi (Etik)
A-Ahlak Felsefesi Konusu
1-Ahlak felsefesi, insan eylemlerini ve bu eylemlerin dayandığı ilkeleri konu alan felsefe dalıdır.
2-Buna göre ahlâk felsefesi, ahlâk alanında hâkim olan ilkeleri, "iyi" ve "kötü" nün ne olduğunu, ahlâklılığın ne anlama geldiğini ele alır.
3- Kısacası ahlâk felsefesi, ahlâk hayatı üzerinde sistemli bir biçimde düşünme ve soruşturmadır.
4-Her bilgi dalının kendine özgü kavramları ve özel terimleri vardır. Ahlâk felsefesinin de "iyi", "kötü", "özgürlük", "erdem", "sorumluluk", "vicdan", "ahlâk yasası", "ahlâki karar", "ahlâki eylem" olarak belirlenen kavramları vardır. Şimdi bu kavramların neyi anlattığını kısaca belirtelim.
Ahlak Felsefesinin Temel Kavramları
İyi: Ahlâk açısından yapılması uygun olan, iradenin yapılmasına özgürce karar verdiği eylemlerdir.
Kötü: Ahlâk yasası açısından yapılması uygun olmayan eylemlerdir.
Özgürlük: İradeyi kullanarak istediğini yapabilme halidir.
Erdem: İradenin cesaret, cömertlik, bilgelik gibi iyiyi yapmaya yönelmesidir.
Sorumluluk: İnsanın bilerek ve iradeli olarak yaptığı bir işin, bir davranışın sonuçlarını kabullenmesidir.
Vicdan: İyi ile kötüyü birbirinden ayırabilme gücüdür. (Bireyin, kendi tutum ve eylemlerini değerlendirme yetisi.)
Ahlâk yasası: Uyulması ahlâk açısından gerekli ve geçerli olan kurallardır. Bu kurallar kişinin ne yapması, ne yapmaması, davranışlarının nasıl olması gerektiğini gösterirler.
Ahlâki karar: Kişinin, ahlâk yasalarına kendi hür iradesi ile uymasıdır. Bu uyma dışardan herhangi bir zorlama ile değil, bireyin kendi isteğiyle olmalıdır.
Ahlâki eylem: Ahlâk kurallarına uygun ve iradeli olarak bir şeyi yapmaktır.
AHLÂK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI
a. Ahlaki eylemin bir amacı var mıdır?
b. İnsan ahlâki eylemde bulunurken özgür müdür?
c. İnsan Neye Karşı Ahlaklıdır?
d. Ahlakın Kaynağı nedir?
e. Ahlak Yargısını Diğer Yargı Türlerinden Ayıran Özellikler Nelerdir?
f. Evrensel Bir Ahlâk Yasası Var Mıdır?

ETİĞİN PROBLEMATİĞİ VE YAKLAŞIMLAR
Evrensel Bir Ahlâk Yasası Var Mıdır? —Bu soru ahlak felsefesinin temel problem alanını ortaya koymaktadır ve kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasasının olup olmadığını irdeler. Bu problem alanında iki farklı yaklaşım vardır:
—Evrensel ahlak yasasının varlığını reddedenler;
—Evrensel ahlak yasasının varlığını kabul edenler.



EVRENSEL AHLÂK YASASI YOKTUR DİYENLER
1-Ahlaki eylem her şeyden önce kişinin iradesi ve vicdanı ile ilgilidir. Bu nedenle bireysel ve özneldir.
2-Hedonizm, Faydacılık, Egoizm, Anarşizm, Nihilizm ve Öz Ahlakı gibi yaklaşımlar daha çok bireyi temele aldıklarından evrensel bir ahlâk yasasının olmadığını savunurlar.

—HAZ AHLAKI
1-Ahlaki eylemin değeri, eylemin sonucunda oluşan hazdan gelmektedir.
2-Haz duygusu farklı derecelerde ve kişiye bağlı olduğundan, evrensel ahlak yasasını reddeder.
3-Temsilcileri Aristippos ve Epiküros'dur.
• Aristippos için haz sağlayan şey iyidir, acı veren şey de kötüdür.
• Epiküros'a göre de hazlar, tüm insanların amaçladığı, yönelmek durumunda oldukları hedeftir.
—FAYDA AHLAKI
1-Bireye fayda sağlayan şeyler iyi, fayda sağlamayan şeyler kötüdür.
2-Bu anlayış ahlaki eylemin sonucuna değer vermekte, ahlaki eylemin değerini onun vereceği sonuca bağlamaktadır.
3-Faydayı ve başarıyı iyinin ölçütü sayan bu anlayışa göre de evrensel ahlak yasası yoktur.

—BENCİLLİK (EGOİZM)
1-Bencillik, kişinin kendi benine ve çıkarlarına düşkünlük göstermesidir.
2-Etik anlamda bencillik, kişinin tüm eylemlerinin ben sevgisiyle belirlendiğini, ahlaklılığın da kendini koruma güdüsünün dışa vurmasından başka bir şey olmadığını ileri sürer.
3-Bu nedenle evrensel ahlak yasasının varlığını tanımaz.
4-Bu anlayışın önde gelen temsilcisi Hobbes'tur.
5-Ona göre insanı yönlendiren ve harekete geçiren iki önemli güdü; "ben sevgisi" ve "kendini koruma"dır.
6-Hobbes, yaşamda her şeyden önemli ve değerli şey, olarak kişinin kendi başarısı ve mutluluğunu görür.

—ANARŞİZM
1-Hukuk gibi ahlak da, insan özgürlüğünü kısıtlayan kurallardır.
2-Bunlar olmadan insan kendini daha iyi gerçekleştirebilir, daha iyi yaşar.
3-Önemli olan tek şey bireyin hak ve özgürlükleridir. Temsilcileri Proudhon ve Stirner'dir.
Proudhon:
• İnsanların doğal durumlarının yapma kurumlarla zorlanmaması gerektiğini savunur.
• Baskıcı kurumların kaldırılmasının insanı mutlu edeceğini söyler.
Stirner:
• Bireyin kendisi dışında hiçbir şeye ve hiçbir kimseye karşı sorumluluk altında olmadığını savunur.
• "İyinin de, kötünün de benim için hiç bir anlamı yoktur" der. Ona göre insan eylemlerini haklı çıkaran şey, yalnızca kendi beninin gücüdür.

—NİHİLİZM
1-Var olan görüşlere, değerlere, düzene karşı hiçbir ilke tanımayan yaklaşımdır.
2-Temsilcisi Nietzsche'dir. Nietzsche, köle ahlakı olarak nitelediği geleneksel ahlak anlayışına karşı çıkarak, ahlak dışı bir öğreti kurmaya çalışmıştır.
3-Ona göre yaşamın temel nedeni güçlü olma isteğidir. Mutluluk hazda değil, güçlü olmadadır.
4-Üst insan, gücü sayesinde geleneksel değerleri yenerek kendi değerlerini oluşturabilen insandır. (Aslan=istiyorum-Ejderha=yapmalısın /savaşı)
—ÖZ AHLAKI
1-Sartre'ın temsilciliğini yaptığı bu anlayışa göre, evrende kendi varlığını yaratan tek varlık insandır.
2-İnsan değerlerini kendisi yaratır, yolunu kendisi seçer.
3-Sartre'a göre genel bir ahlak yoktur; dünyada insana yol gösterecek bir işaret yoktur.
4-İnsan özgürlüğe mahkûmdur. Herkes kendi özünü kendi belirlemek zorundadır.
5-İnsan karar verirken tek başınadır, tüm sorumluluklar onun omzundadır.

EVRENSEL AHLÂK YASASI VARDIR DİYENLER

a.AHLAK YASASINI SÜBJEKTİF TEMELDE AÇIKLAYANLAR
1-Sübjektif özellikleri savunan filozoflara göre, insanların ahlâki eylemlerinde kendilerine yol gösteren bir ahlâk yasası vardır.
2-İnsandan bağımsız olmayan yasa, varlığını insanın öznel yaşamından alır ve karşısına, davranışlarını belirleyen bir buyruk biçiminde çıkar. "Dürüst ol", "İnsanları sev" gibi.
BERGSON:
• Ona göre doğru bilginin ölçütü sezgidir.
• İnsan neyin iyi neyin kötü olacağını ancak sezgi ile kavrayabilir.
• İnsan, içinden gelen sezgiye uyarak hareket ederse (yoksula yardım edip etmeme gibi) iyi olanı, ahlaki olanı yapmış olur.
4-Bentham ve Mill, görüşlerine esas olan faydayı bütün insanlık için, yani evrensel mutluluk olarak algılamışlardır.
5-Herkes için iyi olanı yapmak, insanı mutluluğa götürür.
6-İşte bu noktada haz, bireysel olmaktan çıkıp evrensel bir yasaya dönüşür.

MİLL:
• İyi ve kötünün ölçütü faydadır.
• İyinin ölçütü olan mutluluk, yalnızca eylemde bulunanın değil, ilgili herkesin mutluluğudur.
• Mill, çok sayıda insana en yüksek mutluluğu verebilmek ilkesini benimser.
• Böylece evrensel ahlak yasasının varlığını kabul eden Mill, bunu mutluluk gibi öznel bir ilkeye dayandırmış olmaktadır.



BENTHAM:
• Yaşamda değerli olan şeyin haz olduğu görüşündedir.
• Ona göre en yüce haz, olabildiğince çok sayıda insana en yüksek düzeyde fayda sağlayan hazdır.
• Bu anlayışa göre insan yalnızca kendi hazzını ya da mutluluğunu değil, birlikte yaşadığı diğer insanların da yararını ve mutluluğunu düşünmelidir.
• O halde tek başına insan için değil, herkes için faydalı olan, yasa olarak kabul edilmelidir.

b.AHLAK YASASINI OBJEKTİF TEMELDE AÇIKLAYANLAR
SOKRATES:
• İnsanın eylemlerini belirleyen bir takım temel normlar ve değerler vardır.
• Bu değerlerin kaynağı insanda değildir.
• İnsanın nasıl eylemde bulunacağına, bu değerler ışığında akıl karar vermelidir.
PLATON:
• Bir eylemin iyi ya da kötü olmasını, "İyi ideası"na uygun olup olmamasına bağlıyor.
• İnsanın en yüksek amacı, İyi ideası'na ulaşmaktır.
ARİSTOTELES:
• Aristoteles'e göre insan, mutluluğa ulaşmak için aşırı uçlardan kaçınmalı, orta yolu seçmelidir.
• Gözü kara ile korkaklık arasında orta yol olan cesareti, müsriflik ile cimrilik arasında orta yol olan cömertliği seçmelidir.
SPİNOZA:
• Spinoza'ya göre evren, “Makro Kozmos” ve “Mikro Kozmos” olarak ikiye ayrılmıştır.
• Başlangıçta bir olan bu iki evren, insanın duygu ve tutkularının esiri olası yüzünden ayrışmıştır.
• Neyin iyi, neyin kötü olduğu Makro Kozmosun doğasında belli ve gizlidir.
• İnsan duygu ve tutkularının esiri olmaktan kurtularak “Makro Kozmos”un doğasına geri dönüp bu ilkelere sahip olmalıdır.
İ.KANT:
• Kant'a göre ise ahlâki eylemin amacı mutluluk değil "ödev" olmalıdır.
• Ödev, iyiyi istemedir. Bunun gerçekleşmesi ya da gerçekleşmemesi önemli değildir.
• Ona göre bir eylem, "ödev" duygusundan dolayı gerçekleştirilmişse, ahlakidir.
• Kant'a göre bir eylemin gerisindeki ilke, eylemin kendisinden ve sonucundan daha önemlidir.
• "Öyle davran ki, eylemine ölçü aldığın ilke, tüm insanlar için genel bir yasa haline gelebilsin" ilkesi onun evrensel ahlak anlayışını ortaya koymaktadır.
• İnsanlar, ahlak yasalarını tüm insanlar için geçerli olabilecek şekilde koydukları için evrensel ve mutlaktır.
__________________